Serokê Komarê yê qonaxa veguhêz Ehmed El-Şera, di 13ê Adara 2025an de, Danezana Destûrî îmze kir, û piştre di êvara 29ê Adara 2025an de kabîneya veguhêz hat ragihandin, ku ji 22 wezîran û tenê yek wezîra jin pêk tê. Li gorî Danezana Destûrî, qonaxa veguhêz ji bo pênc salan hat destnîşankirin, û ev hemû di nav rewşeke ewlehî û aborî ya xirab de diqewime, rewşeke ku bi lez xerabtir dibe.

Em di Tevgera Siyasî ya jinan a Sûriyê de, dibînin ku derxistina Danezana Destûrî di vê qonaxa hestiyar de pêwîste ji bo birêvebirina karûbarên welat û dagirtina valahiya destûrî piştî ku “Destûra 2012an” hat rawestandin, û ji ber ku ew destûr berhema xebata komîteyek nehilbijartî bû û refrandoma gel li ser nebû , vê yekê karê komîteya hatî tayînkirin û şiyana wê ji bo guherandina hin xalên bingehîn sînordar kir û Karê wan bi giranî bi destûrên Sûriyê yên berê ve, nemaze Destûra 1950-an, sînordar bû. Tevî vê yekê, Danezana Destûrî di forma xwe ya niha de gelek mijarên sereke çareser nekirine, û têr nebûye ku beşek fireh ji gelê Sûriyê di hin mijarên bingehîn de dilinya bike, yên herî girîng ev in:

Yekem: Dayîna desthilatên berfereh ji bo desthilata cîbicîkar, bi taybetî  serokomar, ku ev yek prensîba cudabûna desthilatan, ku di xala 2 ya Daxuyaniya Destûra Bingehîn bi xwe de hatiye tekezkirin, binpê dike, ya ku li cem gelê me nerihetiyê çêdike derbarê ji nû berhemhênana sîstema berê.

Duyem: Nebûna gotinên bingehîn û esasî di destûrên Sûriyê yên berê de, di serî de “Serwerî ji gel re ye… û serwerî li ser bingeha rêvebirina gel bi gel û ji bo gel e”, û nebûna  gotina demokrasiyê wek bingeh ji bo desthilatdariyê.

Sêyem: Qonaxa veguhêz a dirêj, ku di Danezana Destûrî de bi pênc salan hat destnîşankirin, û ev demek dirêjtir e ji bo lidarxistina konferanseke niştimanî ya giştî û nivîsandina destûreke mayînde û lidarxistina hilbijartinên azad û dadperweranere ku bi rêya wan re gelê Sûriyê bikare nûnerên xwe li ser hemû astan hilbibijêre.

Li ser vê bingehê, em weke Tevgera Siyasî ya Jinan a Sûriyê, dibînin ku Danezana Destûrî di hin aliyên xwe de pêşketî ye û divê di nivîsandina destûra mayînde de bête parastin, bi taybetî di warê cîbicîkirina peymanên navdewletî yên mafên mirovan di destûrê de, lê hewcehî bi hinek guherandinan heye, wek pêwîstiyek lezgîn ji bo avakirina baweriyê û xurtkirina beşdariyê, û girîngtirîn guherandin ev in:

Yekem: Berfirehkirina bendê li ser mafên jinan, bi taybetî mafên siyasî, ji bo dabînkirina mafê beşdarbûna dadperwerane di proseya biryardanê de û dabînkirina nûneratiya siyasî ya rasteqîne.

Duyem: Teqezkirin li ser wê yekê ku demokrasî bingeha sîstema desthilatdariyê ye û ji nû ve binavkirina gotina “serwerî ya gel e”.

Sêyem: Guhertina destdan û erkên desthilatdaran bi awayekî ku cihêbûna rasteqîne di navbera wan de misoger bike, û serxwebûna desthilata dadwerî misoger bike, di serî de Dadgeha Destûrî ya Bilind, ku divê mîkanîzma damezrandina wê ji nû ve bê ber çavakirin, bi awayekî ku serxwebûna wê ya tam ji desthilata cîbicîkar garantî bike, û erkên wê di Daxuyaniya Destûrî de bi xwe bên diyarkirin.

Her wiha em weke Tevgera Siyasî ya Jinan a Sûriyê, pêşwazîyê li avakirina hikûmeta veguhêz dikin, û rewşên li ser bijartina wê fam dikin, lê em nîgeraniya xwe ji berdewamiya rêbaza ku ew di yek rengê siyasî de sînordar kiriye, diyar dikin,  ku wezaretên serwerî ji bo kesayetiyên ji yek paşxaneya siyasî re hatine destnîşankirin, bi nebûna tevahî ya tu nûneratiya hêzên siyasî û civakî yên Sûriyê yên din. Herweha, em di wê baweriyê de ne ku hebûna tenê yek wezîra jin berdewamiya siyaseta biçûkxistina jinên Sûriyê û paşguhkirina rol û ezmûnên wan nîşan dide, ku ji aliyê rêjîma berê û opozisyonê ve bi hev re dihat şopandin. Avakirina welatekî demokratîk nikare bê nûneratiya rastîn û dadmend a jinan di navendên biryardanê de pêk were, û beşdariya wan divê bi peywîrên ne-siyasî ve neyê sînordarkirin.  

Di dawiyê de, em di wê baweriyê de ne ku pêwîst e di zûtirîn dem de “desteyek ji bo bidestxistina dadweriya veguhêz” ya ku di xala 49 a Danezana Destûrî de hatiye diyarkirin, bê avakirin, ji ber ku di qonaxa niha de pêwîstî bi karkirina bilez li ser vê dosyayê heye, û hewcehiya wê bi hewldanek mezin ji bo misogerkirina dadweriyê ji mexdûran re û bidestxistina edaletê, û di vê çarçoveyê de jî ji bo pêşîlêgirtina zêdebûna binpêkirinên ku di heyva derbasbûyî de li welêt qewimîbûn. 

Bijî Sûriya bi Xak û gelê xwe ve

Emîndariya Giştî ya Tevgera Siyasî ya Jinan a Sûriyê

Pêncşem, 3ê Nîsanê, 2025